پتروژنز، ژئوشیمی و کانه‌زایی مس محدوده ساغری، جنوب شاهرود

کانسار مس ساغری در 120 کیلومتری جنوب غرب شاهرود، در بخش شرقی نوار آتشفشانی_نفوذی ترود_چاه‌شیرین قرار دارد. کانی‌سازی در منطقه ساغری درون واحدهای آتشفشانی و آذرآواری به سن ائوسن رخ داده است. سنگ‌های آتشفشانی یاد شده بر پایه مطالعات صحرایی، آزمایشگاهی و آنالیزهای ژئوشیمیایی قابل تفکیک به آندزیت، آندزیت بازالتی، بازالت، داسیت و رخنمون‌هایی از آذرآواری‌ها به صورت توف و آگلومرا هستند. ماهیت این سنگ‌ها کالک‌آلکالن پتاسیم بالا و به مقدار جزئی شوشونیتی است که از دیدگاه زمین‌ساختی، در موقعیت مرتبط با کمان ماگمایی و پهنه فرورانش قرار می‌گیرند. دایک‌های با ترکیب حد واسط تا بازیک توالی‌های آتشفشانی_آذرآواری را قطع کرده‌اند. دگرسانی آرژیلیتی، سریسیتی، کلریتی، کربناتی و اکسید آهن (لیمونیت، هماتیت و گوتیت) در سنگ‌های میزبان قابل تشخیص است. ساخت و بافت ماده معدنی به صورت رگه_‌رگچه‌ای، پرکننده فضای خالی، جانشینی و دانه‌پراکنده می‌باشد. برپایه مطالعات کانه‌نگاری کانی‌های اصلی مس شامل مالاکیت، کالکوسیت، کولیت، کالکوپیریت، کریزوکولا و کمتر مس طبیعی است. از میان این کانی‌ها، مالاکیت و کالکوسیت بیشترین فراوانی را دارند. با توجه به مطالعات ژئوشیمیایی عنصر مس بالاترین همبستگی را با عنصر نقره نشان می‌دهد. همچنین مطالعات سیال درگیر، عمق کانه‌زایی را 100 تا 200 متر، دمای تشکیل آن 100 تا 140 درجه سانتی‌گراد و شوری حدود 5 تا 15 درصد وزنی نمک طعام نشان می‌دهد. از دید کانی‌شناسی، سنگ میزبان، ساخت و بافت و ژئومتری، کانسار مس ساغری شباهت‌های فراوانی با کانسارهای مس نوع مانتو و طبقات سرخ آتشفشانی دارد.